Heyboer

Een biografische speurtocht

Bert Nijmeijer

Anton Heyboer was niet altijd de ‘man met de vijf vrouwen’ uit Den Ilp. Voordat hij met vrouwen en dieren neerstreek in een zelfgebouwd fort in een drassig dorpje boven Amsterdam, leidde hij een veelbewogen leven dat onder meer langs Nederlands-Indië, Curaçao, een Duits werkkamp en het psychiatrische ziekenhuis van Santpoort voerde.

Het waren jaren waarin Heyboer worstelde met zichzelf, zijn ouders en met vrienden, onder wie Godfried Bomans, Harry Mulisch en een ‘grijze figuur op de achtergrond’, de jonge Haarlemse schilder Josef Santen. Heyboer vocht voor erkenning van zijn etsen, waarin mensen de donkere ziel van de maker dachten te zien. Hij bouwde een levensomvattend ‘systeem’ dat niemand begreep. Hij trouwde drie keer en kreeg twee kinderen.

Het leven van Heyboer was ‘complex en serieus en wanhopig,’ zoals zijn tweede echtgenote zei. Zijn erfenis was onderwerp van strijd tussen kinderen en weduwen en zijn artistieke nalatenschap wordt betwist door kunstkenners sinds er na zijn dood een grote verzameling met onbekend vroeg werk tevoorschijn kwam.

Deze controverse is typerend voor Heyboer, wiens leven draaide om echt en onecht en zich afspeelde in het grote grijze gebied er tussenin.